Wprowadzenie
Żywice fenolowe – przeszłość, teraźniejszość i przyszłość…
...czy nadszedł renesans dla pierwszego w historii syntetycznego polimeru?
Paul Ashford, Anthesis-Caleb
Doradcy ds. regulacji i marketingu Europejskiego Stowarzyszenia Żywic Fenolowych (EPRA)
Godna pozazdroszczenia przeszłość
Już ponad dziesięć lat temu wspólnota producentów żywic fenolowych obchodziła stulecie odkrycia przez pochodzącego z Belgii Leo Hendrika Baekelanda, wartości społecznej reakcji fenolu z formaldehydem, w wyniku której otrzymuje się żywicę fenolową. To wydarzenie zostało upamiętnione we wrześniu 2007 r. przez sympozjum zorganizowane przez Uniwersytet w Gandawie, gdzie Baekeland ukończył studia doktoranckie i uczył przez kilka lat.
Europejska branża żywic fenolowych była szeroko reprezentowana podczas tego wydarzenia, częściowo sponsorowanego zarówno przez Europejskie Stowarzyszenie Żywic Fenolowych (EPRA), jak i nowopowstałe wówczas Globalne Stowarzyszenie Żywic Fenolowych (GPRA).
Co jednak stało się z technologią wynalezioną przez Baekelanda po tym, jak sprzedał ją firmie Union Carbide po przejściu na emeryturę w 1938 roku? Ten artykuł to próba odpowiedzi na to pytanie i pokazania w jaki sposób żywice fenolowe będzie można wykorzystywać w przyszłości.
Dobry we wszystkich dziedzinach…
Istnieją istotne zalety bycia „pierwszym w grze”! Biorąc pod uwagę fakt, że żywice pochodzące z naturalnych źródeł (np. Shellac) były już znane od wielu lat, istniały już ugruntowane rynki zbytu dla tego produktu. Jednak nawet Baekeland nie był w stanie przewidzieć zakresu przyszłego zastosowania jego wynalazku „bakelitu” – zwłaszcza w formie proszku do formowania.
„Tysiąc zastosowań” prawdopodobnie nie było przesadą, ponieważ wprowadzenie „bakelitu” zbiegło się z rosnącym popytem na artykuły elektryczne, a także bardziej tradycyjne przedmioty, takie jak naczynia kuchenne.
Dziś wydaje się dość ironiczne, że sam sukces „bakelitu” sprawił, że kojarzy się on z minioną epoką, nawet do tego stopnia, że ostatnio stał się ikoną ruchu „retro”. Żywice fenolowe są jednak dalekie od bycia częścią przeszłości, dopiero teraz zaczynamy dostrzegać ich prawdziwy potencjał.
Po sprzedaży wynalazku Baekelanda firmie Union Carbide wykorzystanie żywic fenolowych przez wiele lat stale rozwijało się w oparciu o te podstawowe kierunki. Popyt różnił się w poszczególnych regionach, czego najlepszym przykładem jest prawdopodobnie dominacja klejów do sklejki stosowanych w Ameryce Północnej, gdzie przeważają techniki budowlane oparte na szkielecie drewnianym, uzależnione w dużym stopniu od stabilnych oraz wodoodpornych spoiw.
Według wielu badań rynkowych, światowy rynek żywic fenolowych osiągnął w 2015 r. blisko 5 milionów ton, a jego wartość przekroczyła 10 miliardów dolarów. Określono następujący schemat wykorzystania:
Co ważniejsze, większość ocen rynku przewidywała CAGR na poziomie >5% w okresie do 2021 r., wskazując, że podstawowe czynniki rynkowe dla branży pozostają silne.
Handel między regionami stanowi zazwyczaj mniej niż 10% całkowitego popytu, co odzwierciedla fakt, że transport żywic (zwłaszcza żywic płynnych) na duże odległości zwykle nie jest opłacalny. Dlatego też produkcja regionalna w większości przypadków ściśle pokrywa się z popytem. Wszędzie tam, gdzie wymagane są najnowocześniejsze rozwiąznia (np. w przypadku materiałów ciernych lub zastosowania żywic do wzmacniania gumy), powszechnym zjawiskiem jest zawieranie umów licencyjnych w celu umożliwienia takiego transferu technologii. Niemniej jednak, w ostatnich latach pojawiło się wielu producentów o prawdziwie globalnym zasięgu, którzy są w stanie dokonywać wewnętrznych transferów technologii.
Na poziomie regionalnym dane własne EPRA potwierdzają globalne tendencje obserwowane przez analityków rynku. Stowarzyszenie obejmuje ponad 90% europejskiego rynku zewnętrznego, z wyjątkiem żywic odlewniczych. Wielkość rynku oszacowana przez EPRA na podstawie szczegółowych danych statystycznych to ponad 800 000 ton/rok, uwzględniając 6,1% wzrost ogólnej aktywności w roku 2017. Szczególnie silny wzrost zanotowano w sektorze budowlanym, gdzie udział spoiw do wełny mineralnej zwiększył się o 7%, spoiw drewnianych o 8,2%, a udział izolacyjnych żywic piankowych o 13,3%, ale z niższego poziomu.